* Bài 1: 2 năm chờ một cơn lũ

(Cadn.com.vn) - Trái đất đang ngày càng nóng lên, hiện tượng El Nino đang là một thách thức lớn toàn cầu. Chưa cần chờ ở tương lai, hậu quả từ biến đổi khí hậu đã tác động đến Việt Nam qua những biểu hiện của thời tiết diễn biến thất thường, cực đoan xuyên suốt những năm qua, để lại những hậu quả khôn lường cho nhiều địa phương trong cả nước, trong đó có tỉnh Quảng Nam. Là một tỉnh ven biển lại có nhiều sông ngòi, Quảng Nam được ví là vùng đất "một nắng hai sương". Vùng đất ấy vốn đã khắc nghiệt nay lại càng trở nên khô hạn. Và những người nông dân chân lấm tay bùn lại chính là những người chịu ảnh hưởng đầu tiên.

Cơn mưa trái mùa hồi tháng 3-2015 khiến hàng trăm hộ trồng dưa lâm vào cảnh trắng tay.

Khi sông cạn phù sa

2 năm qua, kể từ ngày dòng sông Thu Bồn hứng chịu đợt lũ cuối làm lượng phù sa bao đời bồi đắp bãi bờ cạn dần. Trời vẫn cứ nắng hanh hao còn những cơn mưa dường như vẫn chưa đủ để mang phù sa về cho đất. Nhiều nông dân ngán ngẩm lo lắng, nếu cứ tình trạng này tiếp diễn thì không bao lâu nữa diện tích đất canh tác ven sông Thu Bồn sẽ hóa thành đất chết. Dẫn tôi ra khu vực giáp thôn Lệ Bắc và Thanh Châu (xã Duy Châu, H. Duy Xuyên), lão nông Hồ Văn Tám hồi tưởng: "Trước đây cả khu vực này là rừng dâu tằm bạt ngàn, người dân chúng tôi còn trồng xen cả mía, bắp để tăng thêm thu nhập. Hồi nớ đất đai trù phú lắm cứ đến mùa là đoàn xe chở mía nối nhau xuất hàng đi khắp nơi. Trên sông người ta đánh bắt tôm cá, còn trên bờ mùa nào thức nấy, làm nông như hồi nớ rứa mới làm chớ còn bây chừ thì...".

Theo tay ông chỉ, những bụi cây bói trơ trọi phất phơ trong gió, không còn dấu vết của những bãi mía nương dâu vốn là kế sinh nhai bao đời của người dân nơi đây. Đất đã chuyển thành bãi cát dài hoang hoải. Còn khu vực lòng sông vốn là một nhánh của sông Thu Bồn nay chỉ còn là một lạch nước nhỏ. Lòng sông đầy ắp tôm cá nay cũng chỉ còn là bãi cát trắng. Ông Tám cho biết thêm: "Mấy năm qua tháng 9, tháng 10 trời vẫn còn nắng gay gắt. Như 2 năm vừa rồi trời chỉ mưa vài cơn chứ không có lũ về. Lũ về thì tuy có cực  nhưng nếu không có thì khổ hơn nữa. Không chỉ sản xuất thất bát mà lũ không về, sông không có phù sa bồi đắp, bãi bờ sạt lở hết".

Theo anh Năm (thôn Cổ Tháp) thì mảnh đất trồng đậu nằm ven sông của gia đình anh nay đã bị "ngoặm" mất một nửa. "Làm nông thì phải nương theo thời tiết, mà thời tiết biến đổi bất thường thì nông dân chúng tôi chẳng biết đâu mà lần. Mùa vụ thay đổi, quan trọng nhất là lũ không về nên sâu bọ và chuột phá hoại ghê lắm". Ông Văn Bá Năm, Trưởng phòng NN&PTNT H.Duy Xuyên cho biết: "Những năm qua địa phương đã chi gần 1,2 tỷ đồng phục vụ công tác chống hạn. Ngành nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn do sự bất ổn của thời tiết. Chúng tôi đã phân công cán bộ đứng điểm ở những vùng nguy cấp để chủ động theo dõi, nắm bắt tình hình nhằm thực hiện có hiệu quả các biện pháp đối phó. Ngoài ra, huyện cũng hướng dẫn nông dân chuyển đổi một số diện tích đất canh tác lúa khó khăn về nưới tưới sang sản xuất các loại cây trồng cạn có khả năng chịu hạn tốt, cho năng suất cao".

Một nhánh sông Thu Bồn nay chỉ còn là một lạch nước nhỏ.

Trời êm, biển lặng mới yên tấm lòng

Năm 2015, hiện tượng EL Nino không chỉ gây ra nắng nóng kéo dài mà còn khiến thời tiết trở nên bất thường. Đặc biệt từ ngày 23 đến ngày 28-3-2015 đã xảy ra 1 đợt mưa trái mùa ở khu vực TT-Huế đến Quảng Ngãi... Chúng tôi trở lại xã Đại Minh (H. Đại Lộc) nơi từng hứng chịu thiệt hại nặng nề do cơn lũ lịch sử trái mùa gây ra. Hai bên bờ sông Vu Gia, người dân đang gieo vụ dưa hấu mới dẫu những gì mà cơn lũ năm ngoái để lại vẫn khiến không ít người lo lắng bất an. "Thiệt hại hàng tỷ đồng, chưa bao giờ nông dân lại lâm vào cảnh khốn đốn như vậy. Có ai đời lũ lại về giữa mùa xuân, vậy mà chỉ một đêm thôi là tất cả tan tành hết", anh Minh nhớ lại. Hình ảnh những quả dưa tròn mọng nước đã đến ngày thu hoạch bị ngâm trong dòng nước lũ vẫn khiến không ít hộ trồng dưa năm nay phải lo âu. Anh Minh chia sẻ: "Nói thật, trồng dưa mà được mùa thì mất giá, năm ngoái được giá thì lại lâm cảnh lao đao. Nhưng đất đai ở đây thì bao đời vẫn trồng dưa hấu, không bỏ được. Năm nay bà con chúng tôi chỉ biết cầu trời sao cho mùa vụ được yên ả. Lúc cần thì trời không cho một giọt nước, còn khi không cần thì mưa lũ đổ về, đồng ruộng, hoa màu ngập trắng".

Có lẽ chưa bao giờ nhà nông ở Quảng Nam lại hoang mang đến thế bởi những kinh nghiệm mà ông bà để lại nay cũng đã không còn phù hợp khi thời tiết chuyển biến thất thường.

Đồng Dao
(còn nữa)